Op 14 maart organiseerde The Missing Link, samen met de Reinwardt Academie, het ministerie van OCW en het Nationaal Restauratiefonds, het kennisevent Bouwen aan plekken met identiteit. Dat erfgoed belangrijk is in de leefomgeving en sociaal-maatschappelijk kan verbinden, is onlangs door het kabinet onderstreept in de beleidsbrief Erfgoed Telt uit september 2018. Het thema van de dag was hoe je erfgoed en identiteit kunt inzetten bij gebiedsontwikkeling om gezamenlijk betekenisvolle plekken te creëren. De ruim 120 aanwezigen in de voormalige wagenwerkplaats van Utrecht Community (UCo) vormden een bijzondere mix van mensen, professionals op het snijvlak van erfgoed en ruimte – overheid, markt en educatie. Cultuursocioloog Michiel Schwarz opent het programma met zijn keynote speech over Straatwaarden. Hij spreekt van een veranderend speelveld, een cultuuromslag, waarbij mensen gezamenlijk een sociaal-duurzame stad maken met gebruik van erfgoed op openbare plekken. Er is een beweging gaande waarin erfgoed (idealiter) beter verbonden raakt met de waarden van lokale groepen bewoners en andere spelers.
“Ik zie nu in hoe de samenleving en erfgoed sterker wordt en kan worden”
“Je kunt het verhaal van de plek gebruiken om mensen te activeren”
Na de keynote speech van Michiel Schwarz ging moderator Paul Splinter in gesprek met Peter Steijn van de gemeente Utrecht, Hans-Lars Boetes van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en projectontwikkelaar Marcel Sinte Maartensdijk van Heijmans Vastgoed. Alle drie benadrukten ze het toenemende belang dat wordt gehecht aan de waarde van erfgoed en identiteit bij gebiedsontwikkeling. Sinte Maartensdijk is jarenlang betrokken geweest bij ontwikkelingen als Meyster’s Buiten in Utrecht en Villa Industria in Hilversum, projecten waarbij is voortgebouwd op de identiteit van de plek. “De Cereolfabriek is het kloppend hart van Meyster’s Buiten. Het industriële erfgoed geeft het gebied karakter waarop ook de nieuwbouw is geïnspireerd, het geeft onmiskenbaar toekomstwaarde aan de hele ontwikkeling”, aldus Marcel. Het gaat, echter niet alleen om de gebouwen, zo blijkt uit het gesprek, sterker nog – de betekenis die de gebouwen en vooral ook het programma en de functie hebben, zijn misschien wel veel belangrijker. Zo heeft de Cereolfabriek mede betekenis gekregen doordat cultuurhuis Het Wilde Westen betrokken is geweest bij de omvorming van de oude fabriek naar een ontmoetingsplek, een plek voor de omliggende wijk(en). Daarbij is gebruik gemaakt van het verhaal van de fabriek.
“Je kunt de historie/het verhaal van erfgoed benutten om het betekenis te geven in het heden.“
Daarnaast is het ook belangrijk niet alleen vanuit het oogpunt van een professional naar een plek of gebouw te kijken, maar zeker ook vanuit de betekenis die een plek heeft voor de gebruikers. Interessant was het voorbeeld dat Hans-Lars Boetes noemde van wat in eerste instantie niet zo’n bijzondere parkeergarage lijkt uit de jaren ’70 in Amsterdam Zuid-Oost. Deze redelijk verborgen garage wordt echter gebruikt door Eritreeërs die hier de diensten voor hun gemeenschap houden. Daarmee komen we terug op het nieuwe speelveld dat Michiel Schwarz ons heeft geschetst. Een veranderend speelveld waar het niet zozeer gaat om erfgoed en ruimte als statische begrippen, maar waar de betekenis en relevantie die mensen aan plekken en erfgoed verbinden steeds belangrijker wordt. Ook voor veel deelnemers een interessante invalshoek. “De koppeling tussen de sociale en fysieke ruimte intrigeert mij”, aldus toehoorder Christel van Bekkum, ontwikkelaar bij Amvest.
“De identiteit van een plek is veel belangrijker dan gedacht”
Tijdens het programma nodigden tal van presentaties en workshops de deelnemers uit tot gesprek. In 8 keuzesessies is een podium voor plekken met identiteit geboden. Met Utrechtse voorbeeldprojecten als Zijdebalen, Werkspoorkwartier, Jongeriuscomplex en Castellum Hoge Woerd, maar ook projecten als de Binckhorst in Den Haag, Betondak in Arkel en Wormerland. Steeds met als rode draad hoe je erfgoed en identiteit optimaal kunt benutten om de gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van gebieden te vergroten en hoe je vervolgens beleid kunt maken en toepassen. Wij kijken terug op een geslaagd kennisevent waarin we de vaak zo verschillende werelden van ontwikkelaar, gemeente, erfgoed en ruimtelijke ontwikkeling wilde samen brengen. En dat is gelukt of zoals één van de deelnemers het na afloop treffend verwoordde: “de mix van diverse mensen was voor mij de belangrijkste verrassing en inspiratie”. Zo hopen we met de ontmoetingen en uitwisseling van ervaringen op het kennisevent inspiratie en lessen te hebben aangereikt om verder aan de slag te gaan met het bouwen aan plekken met identiteit. Met The Missing Link zijn we daarbij ook graag uw partner. Graag tot ziens.
Tijdens het event was Daan van Gils aanwezig (stagiaire The Missing Link) lees hier zijn persoonlijke verslag ‘Utrecht daar moet je zijn?’.